Pandemi cezaları ile ilgili flaş gelişme

Pandemi sürecinde uygulanan idari para cezalarının iadesi için Anayasa Mahkemesi’ne yapılan itiraz sonucunda karar verildi. Resmi Gazete’de yayımlanan kararla birlikte, ödenen idari para cezalarının geri ödenmeyeceğine dair madde iptal edildi ve ödenen cezaların geri alınması mümkün hale geldi.

İzmir 4. İdare Mahkemesi tarafından Covid-19 tedbirleri kapsamında bir kişiye uygulanan idari para cezasının ödeme emrinin iptali ve ödenmiş olan para cezasının iadesi istemine ilişkin bir dava açıldı. Mahkeme, ödenmiş cezaların geri ödenmeyeceğine dair hükmün Anayasa’ya aykırı olduğu kanaatine vararak, bu hükmün iptali için Anayasa Mahkemesi’ne başvurdu.

İptal başvurusunda, Gelir Vergisi Kanunu ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’un geçici 4. maddesine atıfta bulunuldu. Bu maddeye göre, Covid-19 tedbirleri kapsamında kesilen idari para cezalarının ilgililere tebliğ edilmemesi durumunda tahsilatın yapılmayacağı, tebliğ edilenler tarafından ödenen cezaların ise geri ödenmeyeceği hükme bağlanmıştı. Ancak bu hükmün Anayasa’ya aykırı olduğu iddia edildi.

Anayasa Mahkemesi, yapılan başvuruyu inceledikten sonra, söz konusu kanunda yer alan “tahsil edilmiş olan idari para cezaları iade edilmez” hükmünü iptal etti.

Bu kararla birlikte, pandemi döneminde maske takma zorunluluğu ve diğer yasaklara uymayanlar tarafından ödenen idari para cezalarının ödenen tutarının geri iade edileceği belirlendi.

Pandemi sürecinde toplum sağlığını korumak amacıyla uygulanan tedbirler kapsamında kesilen cezaların geri ödenmesine ilişkin bu karar hem mağduriyetleri giderme hem de hukuki adaletin sağlanması açısından önem taşımaktadır.

Anayasa Mahkemesi Kararında Pandemi Cezalarının İadesinin Gerekçesi

Anayasa Mahkemesi’nin Covid-19 pandemisi döneminde ödenen cezaların iadesine ilişkin verdiği kararın gerekçeleri, salgının dünya genelinde etkisini gösteren bir hastalık olduğu ve bu süreçte kişiden kişiye bulaşmayı önlemek için çeşitli tedbirlerin alındığı vurgusuyla başlıyor.

Kararda, Kabahatler Kanunu ve Umumi Hıfzıssıhha Kanunu uyarınca, pandemi tedbirlerine uymayanlara idari para cezalarının uygulandığı belirtiliyor. Ancak Gelir Vergisi Kanunu ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’un yürürlüğe girmesiyle birlikte, henüz ödenmemiş cezalardan vazgeçildiği, ancak ödenmiş olanların geri ödenmeyeceğinin hüküm altına alındığı ifade ediliyor.

Anayasa’da eşitlik ilkesinin önemine değinilen kararda, benzer durumda olanlara farklı düzenlemelerin uygulanabilmesi için nesnel ve makul bir temelin bulunması gerektiği vurgulanıyor.

Kanunun yürürlüğe girmesinin ardından cezalardan vazgeçilmesine rağmen, daha önceden ödenmiş cezaların geri ödenmemesi durumunun mülkiyet hakkı ve eşitlik ilkesine aykırılık teşkil ettiği belirtiliyor.

Kararda, şu ifadelere yer veriliyor: “Bu nedenle, Covid-19 salgın hastalığının ülkemizde yayılmasını önlemek amacıyla 11 Mart 2020 tarihinden itibaren bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihe kadar verilen idari para cezalarının tahsilinden vazgeçileceği ve bu maddenin yürürlük tarihinden önce işlenen kabahatler için idari para cezası verilemeyeceği öngörülmüşken, tahsil edilmiş olan idari para cezalarının ise iade edilmeyeceğinin öngörülmesi suretiyle idari para cezalarının muhatapları arasında oluşturulan farklı muamele, nesnel ve makul bir temele dayanmamaktadır. Dolayısıyla, kuralın mülkiyet hakkı bağlamında eşitlik ilkesine aykırılık oluşturduğu sonucuna varılmıştır. Bu nedenlerle kural, Anayasa’nın 10 ve 35. maddelerine aykırıdır ve iptali gerekmektedir.”

Anayasa Mahkemesi’nin bu gerekçeler doğrultusunda verdiği karar, pandemi döneminde ödenen cezaların geri iade edilebilmesi yolunu açmaktadır. Karar, salgın sürecinde hukukun ve adaletin gözetilmesi, vatandaşların haklarının korunması ve eşitlik ilkesinin önemini bir kez daha vurgulamaktadır. Ayrıca, bu kararın toplumda genel sağlığa yönelik tedbirlere uyumu teşvik edebileceği ve gelecekte benzer durumlarda hukuki güvencelerin önemini artırabileceği düşünülmektedir.

Pandemi döneminde ödenen cezaların geri iade edilmesi konusu, hukuki ve sosyal boyutlarıyla tartışmalara neden olmuştur. Kimi görüşlere göre, cezaların geri iade edilmesi vatandaşların maddi açıdan rahatlamasını sağlayacak ve haklarının korunduğunu hissetmelerine yardımcı olacaktır. Ancak, bazı eleştiriler ise, pandemi döneminde alınan tedbirlere uyumun önemini vurgulayarak cezaların caydırıcı bir etkisi olduğunu ve geri iade edilmesiyle bu etkinin azalabileceğini savunmaktadır.

Pandemi Cezalarının İptali ve İade Süreci

Geçtiğimiz yılın sonlarında Hazine ve Maliye Bakanlığı Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından yayımlanan tahsilat genel tebliğleri, pandemi döneminde uygulanan cezaların kapsamlı bir değerlendirmesine işaret etti. Tebliğe göre, maske takma zorunluluğu gibi salgının yayılmasını önlemek amacıyla alınan tedbirlere uymamak nedeniyle 11 Mart 2020 ile 9 Kasım 2022 tarihleri arasında verilen idari para cezaları iptal edildi.

Bu tahsilat tebliğiyle birlikte, önceden ödenmiş cezaların iade edilmeyeceği belirtilmişti. Bu karar, kamuoyunda tartışmalara neden olmuş ve cezaların geri iade edilip edilmemesi konusunda farklı görüşler ortaya çıkmıştı.

Tebliğin yayımlanmasının ardından, pandemi döneminde alınan cezaların iptal edilmesiyle birlikte, önceden ödenmiş cezaların iade edilmemesi noktasında eleştiriler yükseldi. Bazı kesimler, bu durumun haksızlık olduğunu ve ödenmiş olan cezaların geri iade edilmesi gerektiğini savunurken, diğer bir grup ise salgın döneminde uygulanan tedbirlere uyumu sağlamak ve caydırıcı bir etki oluşturmak amacıyla cezaların geri iade edilmemesi gerektiğini öne sürdü.

Özellikle Anayasa Mahkemesi’ne yapılan başvurunun ardından, cezaların geri iade edilmemesi hükmünün Anayasa’ya aykırı olduğu yönünde karar verildi. Anayasa Mahkemesi, mülkiyet hakkıyla eşitlik ilkesinin korunmasına vurgu yaparak, önceden ödenmiş cezaların geri iade edilmemesinin haksız bir muamele olduğunu ve Anayasa’nın 10. ve 35. maddelerine aykırı olduğunu belirtti.

Bu kararın ardından, tahsil edilmiş olan cezaların geri iade edileceği sürecin başlatılması için adımlar atılmaktadır. İlgili kurumlar, ödenmiş olan cezaların geri iade edilmesi için gerekli düzenlemeleri yapmakta ve başvuruları değerlendirmektedir.

Bu süreçte, cezaların geri iade edilmesiyle ilgili pratik sorunlar da gündeme gelmektedir. Örneğin, ödenen cezaların tutarının iade edilmesi ve başvuruların nasıl yapılabileceği gibi konular üzerinde çalışmalar yürütülmektedir. Bu noktada, şeffaf ve adil bir sürecin oluşturulması büyük önem taşımaktadır.